از فرمایشات جناب توکویل

"انقلاب فرانسه و رژیم پیش از آن" نوشته الکسی دوتوکویل به تازگی از سوی انتشارات مروارید به بازار آمده است. کتاب فوق العاده‌ای است و پیشنهاد می‌کنم حتما بخوانیدش. توکویل در بخشی از مقدمه آن نوشته است:

در اجتماعی که پیوندهای خانوادگی, کاستی, طبقاتی و اخوت‌های صنفی در آن از بین رفته باشند، مردم بسیار آمادگی دارند که تنها بر حسب منافع شخصی‌شان بیاندیشند و بر وفق یک فردگرایی بسیار محدود, فقط در اندیشه خود باشند و هیچ گونه دلبستگی به خیر همگانی از خود نشان ندهند. رژیم خودکامه نه تنها با چنین گرایش های فردپرستانه‌ای مقابله نمی کند، بلکه به آن‌ها پر و بال هم می‌دهد و بدین سان, حکومت شوندگان را از هر گونه احساس همبستگی و وابستگی متقابل و علائق همسایگی و دلبستگی به افزایش رفاه کل اجتماع, محروم می‌سازد. این‌گونه حکومت، مردم را در زندگی خصوصی‌شان محصور می دارد و با سوء استفاده از این گرایشی که آن‌ها در جهت جدا نگهداشتن‌شان از دیگران پیدا می‌کنند, موفق می‌شود که آن‌ها را از یکدیگر بیگانه سازد. در جامعه‌ای که احساس افراد آن نسبت به همدیگر سرد بوده باشد, "رژیم" خودکامه می‌تواند یک گام پیشتر گذارد و این سردی را به یخ‌زدگی مبدل کند.

از آن‌جا که در چنین جامعه هایی هیچ چیز پایدار نیست, هر کسی از فرو افتادن به یک سطح اجتماعی پائین تر هراسان است و سراسیمه می‌کوشد تا وضع شخصی خویش را بهبود بخشد. چون در این اجتماع, پول نه تنها معیار انحصاری پایگاه اجتماعی شخص می‌گردد, بلکه برا یانسان نجیب زادگی نیز می خرد, و از آن‌جا که پول پیوسته دست به دست می‌گردد و حیثیت اجتماعی افراد و خانواده را بالا و پائین می‌برد, هر کسی بی‌تابانه در جست و جوی پول است و یا در صورت ثروتمند بودن, می‌کوشد تا ثروتش را دست نخورده نگه دارد. در یک حکومت خودکامه, عشق به سود, اشتیاق به کسب و کارهای پول ساز, آرزوی پول درآوردن به هر قیمت و دلبستگی به آسایش مادی و زندگی آسوده, به گونه سوداهای حاکم درمی‌آیند.

اگر کوششی در جهت نظارت بر رشد این سوداها انجام نگیرد, سوداهای یادشده بر همه طبقات جامعه, حتی آن طبقاتی که تا کنون نسبت به این دلبستگی‌های سودپرستانه حساسیت داشته‌اند, تاثیر می‌گذارند و معیارهای اخلاقی کل ملت را به پستی می‌کشانند. این در سرشت خودکامگی است که چنین آرزوهایی را تقویت کند و به آن‌ها میدانی برای تاخت و تاز دهد. "رژیم" خودکامه که برا ی تضمین حاکمیت خود, روحیه اخلاقی جامعه را تنزل می‌دهد, توجه مردم را از امور اجتماعی برمی‌گرداند و حتی آن‌ها را از اندیشیدن به یک انقلاب نیز بیزار می‌سازد. "رژیم" خودکامه تنها می‌تواند جوی از پنهان کاری را بپروراند که در آن, معاملات تقلب آمیز رواج دارند و چپاولگران می‌توانند سودهای هنگفتی برند. در حکومت‌های دیگر نیز چنین تمایلاتی وجود دارد اما در یک حکومت خودکامه است که این گرایش‌ها لجام گسیخته می‌شوند.